Henk (70) is al zo’n 8 jaar vrijwilliger bij Maatjes Apeldoorn. Op een willekeurige maandagmiddag zit hij op het ‘Praat vandaag over morgen’ bankje met vrijwillig coördinator Maatjes Apeldoorn Lara (71). Ze komen er net achter dat ze op dezelfde dag jarig zijn. Lara: “Ach Henk, jij bent nog een broekie!” De twee liggen in een deuk. “Trouwens, ik hoorde jou laatst zeggen dat jij je hebt voorbereid op later – dat je alles geregeld hebt. Wat bedoelde je daarmee?” Een interessant gesprek volgde.
Henk: “Ik heb bij mijn huisarts een verklaring van de NVVE (Nederlandse Vereniging voor een Vrijwillig Levenseinde) ingevuld waarin staat wanneer ik niet meer wil leven. Ik wil geen pijn lijden, ik wil niet meer leven als ik mijn naasten niet meer herken, en ook niet als ik qua voeding geheel afhankelijk ben van apparaten.”
Lara stelt de vraag niet zomaar. Half juni overleed haar vriendin. “Ze had mij gevraagd of ik alles voor haar wilde regelen als ze zou overlijden. Ze was drie jaar palliatief en gaf aan ‘alles geregeld’ te hebben. Daar ging ik dus blind van uit. Maar dat bleek later niet het geval. Ik ben nog steeds stapels facturen aan het wegwerken. Van de autogarage tot de huidtherapeut. Ik heb me een ongeluk gezocht naar haar abonnementen en wachtwoorden. Het was nergens te vinden. Het is een ramp, echt waar. Toch begrijp ik ook dat het zo gegaan is. Want als je hoort dat je ziek bent en niet meer lang te leven hebt, ga je in een soort overlevingsmodus. Op dat moment kun je je niet meer bezighouden met de dood. Dat is bij mijn vriendin ook het geval geweest.”
“Daarom is het zo belangrijk om praktisch zaken te regelen als: waar ben je verzekerd, waar ben je op geabonneerd, waar ben je digitaal aan verbonden, waar vindt men je wachtwoorden, wie wil je bij je uitvaart hebben, hoe moet dat eruit gaan zien, enzovoort. Regel dit als je nog gezond bent. Dus nu!”
Lara is begin jaren ‘80 al eens begonnen met ‘haar lijstje’. “Elk jaar tussen kerst en oudejaarsdag bekijk ik deze lijst opnieuw. Zo’n heerlijk weemoedig moment in het jaar” , lacht de vrolijke Lara. “Soms verander ik iets. Denk aan dingen als: de code van mijn telefoon, het wachtwoord van mijn mailbox. Maar ook mijn digitale erfenis: je wilt als overledene niet nog jaren gevonden worden op Facebook. Dus iemand moet daarbij kunnen.”
“Eigenlijk zou iedereen er een gewoonte van moeten maken om jaarlijks tussen kerst en oudejaarsdag een moment stil te staan bij ‘wat als ik overlijd’. Je weet nooit wanneer de dood komt. Maar dat ‘ie komt, is zeker!”
Henk reageert: “Mooi zeg, hoe jij dat doet.” Ook Henk is van mening dat je er niet vroeg genoeg mee kunt beginnen. “Start ermee als je nog jong en gezond bent. Want als je ooit ziek wordt, ben je nog maar met een ding bezig: beter worden. Nog een tip: houd je adressenboekjes up-to-date. Als je nu in de mijne kijkt, zie je veel namen doorgestreept.” Lara grijnst: “Och ja, dat herken ik. Hoe ouder je wordt, hoe meer namen je door kunt strepen. Je kring wordt steeds kleiner. Wie het belangrijkst voor je zijn, blijven over.”
Hun gesprek zet mij (lees: Willy, communicatiemedewerker bij de Kap) ook aan het denken. Ik ben zelf 43; wat is de leeftijd dat je zoiets gaat opschrijven? Heel eerlijk heb ik zelf ook wel eens opgeschreven hoe ik graag wil dat mijn uitvaart eruit gaat zien. Maar weet men dat te vinden als ik overlijd? En doet het er dan eigenlijk nog toe, als ik het toch niet meer beleef?
Lara: “Je moet het niet te groot maken. Hoe vaker je ‘je lijstje’ update, hoe meer het eigen het wordt. Ik ben daardoor ook minder bang geworden voor de dood. We gaan gewoon. Zodra je leeft, ga je dood.”
Een bijzonder gesprek op een gewone maandagmiddag. Beiden zijn erg enthousiast over het werk van Maatjes Apeldoorn. Henk: “Je komt met andere manieren van leven in contact. Zo ben ik onder andere maatje geweest van een ex-hooligan en een ex-drugsverslaafde. Ik kan je vertellen: het is echt verrijkend. Je gaat je eigen leven meer waarderen. Je kunt pech hebben, heel veel pech, zowel qua gezondheid als qua financiën.” Bovendien kies je niet waar je wieg staat. Lara vult hem aan: “Ja, je kunt als mens veel dansen ontspringen, maar soms ben je ineens de pineut.”
Toch hopen de twee voorlopig nog lang van het leven te kunnen genieten. Henk: “Ik hoop dat ik fijn oud mag worden. Volgende week ga ik met mijn vrouw naar de Zorgsaam Beurs. Die is elk jaar in Orpheus. Ik zie daar altijd weer nieuwe dingen. Zo heb ik laatst een extra leuning op mijn trap laten zetten, dat loopt net wat makkelijker de trap op. Wist je dat er adviseurs zijn die je bij je thuis komen om je te adviseren hoe je jouw huis kunt aanpassen op langer zelfstandig wonen? Alles wat ik nu alvast kan regelen, doe ik. Ik wil mijn kinderen er straks niet mee opzadelen.”